Aan de hand van een trend, gebeurtenis, interesse of markant gegeven bespreekt jazzjournalist Tim Sprangers (o.a. Volkskrant) elke maand recent uitgebrachte cd’s.
DEEL VIII (november 2012)
Tijdens de Dutch Jazz & World Meeting bleek het weer eens: de Nederlandse jazz onderscheidt zich door een aantrekkelijke eigenzinnigheid. Met de leden van de Instant Composers Pool als aanstichters, heeft Nederland een dwarse jazzvorm gecreëerd die zich tekent door elementen als humor, avontuurzucht en oprechte improvisatie. Programmeurs, journalisten en andere buitenlandse professionals gaven tijdens DJWM aan graag naar Nederlandse jazzevenementen te komen, vanwege de altijd verfrissende en zichzelf vernieuwende eigengereidheid.
Sterk punt binnen de Nederlandse improvisatiejazz is dat muzikanten met vaak eigen labels de noodzaak zien om zich te organiseren. Via ToonDist bijvoorbeeld. Niet geheel toevallig zijn alle onderstaande cd’s van oorspronkelijke muzikanten verspreid door deze distributeur. Zie voor meer informatie toondist.nl
 |
New NiksEr zijn maar weinig drummers die ook actief componeren. Veel vaker is dit weggelegd voor bespelers van melodische instrumenten of de bas, die ritme en melodie verbindt. Drummer Arend Niks is hier een uitzondering op. Vooral ook omdat in zijn composities ritmes ondergeschikt zijn aan de sterke, beeldende verhaaltjes die verpakt zijn in prachtige harmonieën. Aan de bezetting van New Niks, dat nu ongeveer tien jaar bestaat, zie je al dat de insteek een originele is. De combinatie van elektrische viool, piano, gitaar en drums baart opzien. Duidelijk heeft Niks gekozen voor instrumenten met grote mogelijkheden aan kleuren en bespelers die deze graag willen benutten. Vooral Jasper le Clercq (viool) en Andreas Suntrop (gitaar) behoren tot de avontuurlijke jazzmuzikanten binnen Nederland die graag de mogelijkheden van hun instrument onderzoeken en ontleden. Niet alleen qua timbre, maar ook ritme, volume en tempo. Ook op derde cd van New Niks, On, klinken de fantasievolle miniatuurtjes weer als handgemaakte ‘films voor oren’, zoals toepasselijk staat omschreven in de cd-hoes. Elke noot, elk akkoord heeft zijn functie in de filmische verhaaltjes die iets letterlijk lijken te willen beschrijven. Ze tekenen zich zonder uitzondering met een droogkomische, bijna kinderlijke vertelwijze. Op enkele momenten na, is deze plaat minder agressief en gefragmenteerd dan de vorige twee. De muzikale benadering karakteriseert zich door een grote democratie. Een taakverdeling over tempo, melodie, ritme en thema’s is er niet. Zowel Le Clerq, Suntrop, Niks en Erwin Hoorweg (elektrische piano) intrigeren in zowel begeleiding als solo’s. Virtuositeit is er soms in het vioolwerk, maar dat staat altijd in dienst van het verhaal. Want het relaas, met zijn vele theatrale sferen, is immer het onderwerp. Heel soms behoeven de stukken meer vlees, klinken de composities wat iel en voelen ze te gericht op één gegeven. Dan heb je een handvat nodig, krijg je zin om je erin vast te bijten terwijl er minder ruimte voor de luisteraar is om tot eigen inbeelding te komen. Anderzijds brengt deze frictie ook spanning en blijft het ongelooflijk knap dat met een klein instrumentarium zo’n enorm palet aan sferen en emoties wordt opgeroepen. New Niks: On. no can do music. |
 |
Bo van de GraafBo van de Graafs I Compani grijpt in elk project naar een thema. Afgelopen jaar toerden ze met het programma ‘Diva’s’, een ode aan godinnen van het witte doek. De shows waren spectaculair, met een live vj die fragmenten uiteenlopende films projecteerde. Centraal stonden de tijdloze en onbereikbare vrouwelijke schoonheden, in bewegende beelden en muziek. Zoals de diva der diva’s: Greta Garbo, waar deze dubbelcd naar vernoemd is. We horen haar op de concertopnames zelfs spreken, net als Ursula Andress, Brigitte Bardot en Jeanne Moreau. Op de diva kun je moeilijk je vinger leggen en juist deze mystiek komt duidelijk naar voren in de muziek. Kenmerkend in de composities en arrangementen is de collagevorm. De stijlcitaten vliegen je om de oren. We nemen een vlucht via carnavaleske zwartwitfilmmuziek naar fraaie tango, opzwepende gipsy en puik geïmproviseerde jazz. Als geheel klinkt het vanzelfsprekend, maar de muziek beetpakken lukt geen moment. Tekenend is ook de grote energie en het enthousiasme binnen de stukken en vooral de uitvoering. Ook hierin spreekt het eerbetoon aan de filmgodin. De groteske wolk die om deze ongenaakbare vrouwen hangt lijkt op knieën te worden aanbeden met luisterrijke offers. Niet alleen in het gezamenlijk gespeelde orkestrale bombast, ook in solo’s, waaronder de lauwerende klaagzangen van Van de Graaf zelf. En toch is de muziek niet nederig. Het is vooral een groot feest ter ere van de diva. Muzikaal een goed festijn, maar deze voorstelling omhelst meer, zoals eigenlijk alle projecten van I Compani. Het gezelschap maakt muziektheater, heeft als doel om taferelen of fenomenen uit de beelden. Wat dat betreft is de deelname van zangeres Simin Tander meer dan logisch op de bonus cd ‘Tango and Impro’, een hommage aan Maria Schneider (live opnames uit december 2011, het jaar dat Schneider kwam te overlijden). Tander reageert in een eigen taal op de muziek die haar wordt aangereikt. Dit doet ze met stevige overgave, intens puttend uit haar volledige vocale palet, waardoor ze al snel op de voorgrond treedt. In die gevallen wint theatraliteit het van muzikaliteit. De insteek van Bo van de Graaf en I Compani bezit over een merkwaardige paradox. Ze diepen één fascinatie tot op het bot uit en vertalen het onderzoek naar muziek. Dankzij de focus op het thema klinkt de zucht naar verbeelding in alles door. Een markante tegenstrijdigheid, als je je realiseert dat juist vaak het ontberen van een strenge focus, ruimte creëert voor verbeelding. Het theatrale van I Compani ligt in de opgelegde fantasie. Ook van de ingenieus ontworpen, prentrijke cd-hoes, straalt de picturale weelde. I Compani: Garbo (and other goddesses of cinema). |
 |
Ig HennemanOp haar veertigste begon altvioliste Ig Henneman met een nieuw muzikaal leven. Na werk als freelance muzikant in orkesten en hedendaagse muziek en een succesvolle periode in de jazz/pop/new wave vrouwenband FC Gerania, richtte ze voor het eerst een eigen ensemble op. Het Ig Henneman Quintet vormde het begin van een muzikale carrière in de geïmproviseerde muziek. 25 Jaar en meerdere bands later, richtte zij voor haar jubileumtour het Ig Henneman Sextet op. Onlangs verscheen de tweede cd van deze formatie, een liveregistratie van het concert in The Ironworks in Vancouver. De filosofie van Henneman is bewonderenswaardig. Ze zal in haar werk als improviserend (en ook componerend) muzikante nooit concessies doen en zich altijd verdiepen in en uiten op manieren die rijmen met haarzelf en haar ideeën. Op deze manier heeft ze een compleet eigen taal ontwikkeld, die blinkt van puurheid en authenticiteit. Een taal die hoe langer hij bestaat, verder rijpt, uitdunt naar een essentie, groeit in abstractheid en zo waarschijnlijk niet zal winnen aan ontvankelijkheid. Om de muziek van Henneman te voelen en begrijpen heb je ten minste een flink inlevingsvermogen nodig. Voor het uiten van haar ideeën kan ze niet kiezen uit een grote pool muzikanten, maar zijn gelijkgestemden van noodzakelijk belang. Muzikanten die kunnen converseren in eenzelfde idioom. Dat is het geval in dit gezelschap. De discussies en gesprekken vinden plaats met een ongelooflijke concentratie. Met het grootste geduld worden voorzichtig klanken neergelegd, waar je de anderen naar hoort luisteren. Langzaam krijgen fragiele strijklijnen bijval door een blaastoon eronder, ernaast of erdoor. Die strijkblaascombinaties werken schurend en wonderlijk mooi tegelijkertijd. Kleuren wrijven of mengen in de nauwelijks geregisseerde composities. Belangrijk is de spontaniteit, het ter plekke componeren, nooit roekeloos, maar wel intuïtief. De energie zit hem niet in volume of onstuimige geldingsdrang, maar in het hoogste niveau van oplettendheid en het vermogen om passend te reageren. Niet dat dat laatste een noodzaak is. Er zijn in de zes nummers fantastische solo’s te horen, van onder andere basklarinettiste Lori Friedmann die geen weerwoord of assistentie nodig hebben. Hoogtepunten liggen onder meer in de door de trompetbuis ploeterende stem van Axel Dörner en als Wilbert de Joode met zijn strijkstok over zijn contrabassnaren sjokt ben je getuige van hoogstaande instrumentverkennerij. Ook hierin ligt de kracht van dit sextet. De zes leden hebben sterke persoonlijkheden die zij met lef, geduld en gepaste discretie willen tonen. Ig Henneman Sextet: Live @ The Ironworks Vancouver. Wig |
