Aan de hand van een trend, gebeurtenis, interesse of markant gegeven bespreekt jazzjournalist Tim Sprangers (o.a. Volkskrant) elke maand recent uitgebrachte cd’s.
DEEL IX (december 2012)
Het zijn termen die vaak worden genoemd in beschrijvingen en kritieken over muziek. Verbeeldingskracht of filmisch. Muziek die met je ogen dicht allerlei beelden oproept. Of met je ogen open. Dat is zo fijn in het Bimhuis, het uitzicht over de stad door de ramen achter het podium. Amsterdam voelt elke keer anders, omdat de muziek je perceptie stimuleert.
Grofweg heb je twee soorten ‘filmische muziek’. Aan de ene kant muziek waarin alle emoties zijn opgesloten, waarin je direct wordt blootgesteld aan het verhaal en waarin de luisteraar weinig mogelijkheid is gegeven om tot eigen verbeelding te komen. Dwingend dus, met zeer functionele uitwerking in combinatie met beeld. Maar we noemen muziek ook filmisch als de emotie ondergronds blijft. Als de klanken uitnodigend werken, misschien zelfs schreeuwen om eigen interpretatie van de luisteraar. Als de verbeeldingskracht opgesloten ligt onder de muziek, niet in de muziek zelf.
Onderstaand drie cd verslagen die de uiteenlopende vlakken van het filmische mooi bestrijken.
 |
Jef NeveDe Belgische pianist Jef Neve werkte mee aan de Oscarwinnende soundtrack van The Artist en behoorde zo plotsklaps tot de bekende filmcomponisten van de lage landen. Dat is niet raar gezien de muziek die Neve maakt. Zeer verzorgd, met een voorspelbare structuur, en to-the-point melodieën die blijven hangen. Neve zoekt het niet op in de sferen, waarin de luisteraar zelf tot inbeelding kan komen, maar legt de emotie nadrukkelijker in de muziek. Wel houdt hij van het gebruik van repetitie, een veelvuldig gebruikt middel in filmische muziek dat juist de geest vrij maakt voor interpretatie. Maar Neve hanteert de techniek statig, bedacht en geordend. Dat begint al met de eerste noten op zijn nieuwe plaat Sons of the New World. Een minimal pianotextuur recht door zee, met langzaam inkomende partijen van nieuwe instrumenten. Het voelt als de openingsscène van een grotesk verhaal dat ietwat belerend de kijker de les leest over monumentale thema’s. Neve wil met deze cd ook omvangrijke verhalen vertellen. Over de jongere social media generatie en de dankzij internet gecreëerde verdorping van de wereld. Over dat mensen meer gelijken dan verschillen. Tijdens een vliegreis, kijken naar de wereld en deze relativerend, besloot hij dat dit het onderwerp moest worden van zijn nieuwe cd: de zonen van de nieuwe wereld. Hij sluit het verhaal graag op in zijn muziek, zo praat hij erover. De veelzijdige plaat schommelt tussen veel kleuren en lijkt een hoop te willen toelichten. Aan zijn vaste trio (waarin bassist Ruben Samama definitief is vervangen door Sean Fasciani), voegde hij vijf blazers toe. De composities zijn zoals we van de Belg gewend zijn. Zeer proper en intelligent, met ruimte voor virtuositeit van voornamelijk eigen hand. De instrumentlagen worden zorgvuldig over elkaar heen gevouwen. Niet altijd klinkt de combinatie van pianotrio en blazers even stevig, het lijkt geïsoleerd te zijn opgenomen, maar de composities houden de spanning erin. Jef Neve: Sons of the New World. Universal |
 |
Zapp4Afgelopen maand kwamen plotseling twee albums uit waarin de beste popgroep van de afgelopen twee decennia centraal staat. De sound, composities en vernieuwingsdrang van Radiohead strooien zaden op de grond van heel veel andere genres en zeker de jazz. Er zijn weinig jazzmuzikanten, zeker van de jonge generatie, die geen platen van Radiohead in hun kast hebben staan. De band is voor velen terecht een grote inspiratiebron. Zo zie je binnen het jazzgenre regelmatig een cover verschijnen, of een duidelijk op Radiohead geïnspireerd thema of sfeertje, maar nu dus twee albums (beide uitgebracht bij Challenge) die de band als uitgangspunt nemen. Het Noordpool Orchestra, een flink orkest uit het Noorden van Nederland interpreteerde tien bekende stukken vrij letterlijk door de composities in grote lijnen te volgen en te arrangeren naar blaas- en strijkpartijen. De kleurrijkheid binnen de Radioheadcomposities is gigantisch en daar kan een goed orkest zich flink op botvieren. Maar veel interessanter is de visie van de Nederlandse strijkers van ZAPP4. Het kwartet wil niet imiteren, maar onderzoeken, door een zekere afstand te nemen van de composities. De lijnen en kleuren vullen zij in met eigen bagage om zo een persoonlijke blik werpen op de rijke stukken. ZAPP4 doet waar het goed in is. De dynamiek, interactie en buigzaamheid zijn de uitgangspunten waarin de ongelooflijke klankmogelijkheden ten volste worden benut. Dat maakt het fris en levendig. Je proeft de doorgrondende overgave, waar in het moment wordt gezocht naar de essentie van de composities. Dat klinkt zoveel treffender dan de kopieermethode. Fraai is die soms kale benadering met pizzicato begeleiding en breekbare melodie. Of juist een bombastische improvisatie waarna de vier strijkers samenkomen in zalvende koren. Radiohead ademt creativiteit en authenticiteit en wil ook zo benaderd worden. Zo blijkt. Het is een plaat die een hoop beelden oproept. Dat is niet raar dankzij de combinatie van de filmische Radiohead composities in combinatie met een strijkensemble. Waarom strijkklanken vaak zo beeldopwekkend werken, dat is moeilijk te verklaren, deels omdat het niet voor iedereen zal gelden. Oorzaak zou kunnen liggen in de ruimte die in een gestreken toon ligt en minder direct klinkt dan een aangeslagen noot. ZAPP4: We Suck Young Blood. Challenge Records |
 |
Eivind Aarset & Jan BangDit is een cd met extreme verbeeldingskracht waarin de beelden door de luisteraar moeten worden ingevuld. Eivind Aarset is een muzikant die we vanuit zijn eigen werk en achtergrond vooral kennen als een stevige gitarist. Hij was actief in de Noorse metalscene, wat is terug te horen in zijn Sonic Codex Orchestra project, met twee drummers en goed, door effecten gestuwd gitaargeweld. Maar zeker in die laatste band maken de smaakvolle klankpanorama’s misschien nog meer indruk dan dat waar ze naar leiden, snoeiharde rockexplosies. De agressiviteit is afwezig op Dream Logic, maar de donkerte zal altijd wel bij Aarset heersen. In samenwerking met de live-sampler Jan Bang zoekt hij naar de schoonheid van de klank. De mooie en onbehaaglijke kanten van de mens worden doorgrond. Zijn aanrakingen klinken telkens breekbaar, en draaien om de resonanties en vibraties. Toch lijken het zelden totaal geïmproviseerde soundscapes, want constant heb je het gevoel dat je een verhaal wordt verteld. De harmonie is indrukwekkend. Alle klanken herbergen een onbestemd gevoel dat vaak als een mokerslag aankomt. Het is erg mooi hoe zich in de donkere sfeer een langzaam onderwaterritme ontwikkeld aangevuld met een kraakje of een voorzichtig ingezette, duistere sample. Bang is, zonder beschikking over een echt instrument, wel degelijk een ware muzikant. Hij grijpt geluiden uit de lucht en laat ze vervormd terughoren aan Aarset. Of voelt fijnzinnig aan dat de zoemende bosklanken een lichtere sample behoeven. Het klopt en past allemaal. In een eigen logica zijn de meest bijzondere galmen met elkaar verweven. Hier wordt met ongelooflijke precisie gemusiceerd, met gevoel voor de esthetiek van de naakte toon die toch zo warm klinkt. Het is muziek die je in een complete trip laat belanden, mits je er zin in hebt. Want de cd omsluit een sfeer die voor velen haaks staat op de vluchtige alledaagsheid. Ga dus in je luie stoel zitten, koptelefoon op, tuur naar buiten en zie hoe je omgeving verrijkt. Eivind Aarset: Dream Logic. ECM Records |
