Drummer Arend Niks en violist Jasper le Clercq schreven beiden een compositie voor Monk Inside Out, het nieuwe project van het Clazz Ensemble. Niks nam de typerende timing van jazzlegende Thelonious Monk als uitgangspunt. Le Clercq zocht zijn inspiratie in het wervelende persoonlijke leven van de pianist en diens muze Pannonica de Koenigswarter. ‘Hoe zou Monk klinken in een grote bezetting waarbij de drums een hoofdrol spelen?’
‘Een monkerig nummer schrijf je niet 1-2-3’ zegt Arend Niks aan zijn keukentafel ergens in Rotterdam West. ‘Ik heb al eerder iets gemaakt voor Clazz. Dat stuk heette Shit Happens.’ Niks lacht. ‘Nu moet ik rekening houden met heel andere zaken. Die typische Monk-timing bijvoorbeeld. ’t Heeft iets wat John Scofield ook doet. Je hoort melodie en harmonie, maar het ritme is doorslaggevend. Merkwaardig hoeveel kracht daar vanuit gaat. ‘
In Niks compositie Monky Drummer staat het slagwerk centraal. ‘Ik wilde die hoekigheid niet aan de pianist overlaten. De drummer moest ermee aan de slag. Dus werd de vraag, hoe kun je die timing van Monk verwerken voor drums in een partituur? Bij Monk weet je, snelle frases speelt hij iets achteruit en langzame iets vooruit.’ Niks doet het voor. Met zijn vingers tikt hij het ritme op de tafel en onderwijl zingt hij de melodie mee. En inderdaad, je waant je in Monks universum. ‘Hoor je? De melodie kun je makkelijk volgen. Maar die timing, die moet je erin zien te krijgen. Vervolgens is de vraag, hoe klinkt zo’n eenvoudig Monk-stukje met ietwat harkerige ritmiek als je het groot maakt, laat spelen door een bigband. Dat wordt al snel best heftig. Daarom moet je met een stuk kunnen klooien. Die vrijheid moet je de uitvoerenden geven.’
‘Maar’ zegt Niks vastbesloten ‘het stuk mag niet klinken als gecomponeerde muziek. De dingen die ik bedenk zijn geen trucje. Het idee is dat zo’n groep als het Clazz Ensemble zich gaat gedragen als één muzikant. Dat ineens de blazers anders timen. Dat is spannend.’
Een dag later zit Jasper Le Clercq aan de keukentafel. Hij schreef vorig jaar de muziek voor het muziektheaterstuk De Jazzbarones, een voorstelling over het leven van Thelonious Monk en zijn muze Pannonica de Koenigswarter.
‘Dat komt nu goed uit’ zegt Le Clercq. ‘Er lag al veel materiaal klaar toen het Clazz Ensemble mij vroeg een Monk-compositie te schrijven. Uit dat materiaal destilleerde ik een suite, in drie delen. Het eerste stuk heet Monk Hats, geïnspireerd op een scene uit de Jazzbarones, waarin Monk telkens opduikt met allerlei verschillende hoedjes op en vertelt over zijn muziek.’
Le Clercq kan zich telkens weer verbazen over de keuzes die Monk maakt. ‘Neem nou het album Monks Music. Daarop vind je als eerste nummer een christelijke hymne. Het is zo wonderlijk aan deze man. Je koopt een plaat van hem, zet ‘m op en wat krijg je? Een hymne. En dan opeens, vanuit het niets, begint een band iets heel anders te spelen, wat werkelijk niets met het voorafgaande te maken heeft. Dat heb ik ook gebruikt in deze suite. Er wordt iets opgebouwd, en opeens gaat het de hoek om. En dan even later weer.’
Dan het tweede stuk uit de suite, het nummer Mister Osio. Daarvoor liet Le Clercq zich inspireren door het thema van de Monk-tune Misterioso. ‘Het is een blues, helemaal uitklaar getrokken’ vervolgt Le Clercq. Ook hij houdt ervan de tafel te gebruiken als denkbeeldige piano. Hij drukt de toesten in op het tafelblad en zingt het thema van Mister Osio mee. ‘Het heeft dezelfde invalshoek als het origineel’ vertelt hij. ‘Ik volg ook een bluesschema, maar dan de bovenkant van de akkoorden, terwijl het origineel juist de onderkant van de akkoorden laat klinken. Je kunt zeggen: het is een gealtereerde melodie.’
Alle stukken zijn min of meer afkomstig uit het poppenmuziektheaterstuk De Jazzbarones, een voorstelling die nog steeds te zien is. Daarin is ook een scene opgenomen waarin Pannonica de Koenigswarter vertelt over haar jeugd. ‘Het laatste stuk uit de suite heet Porseleinen Pop’ zegt Le Clercq. ‘Een dromerig stuk dat eigenlijk weinig met de muziek van Thelonious Monk van doen heeft. Maar ook weer wel. Het is de begeleiding van een scene uit de Jazzbarones waarin Pannonica de Koenigswarter haar jeugd overdenkt. Zij werd later de muze van Monk. Maar muzikaal gezien is het een autonoom stuk.’
Ongewone uitvoering van Monks werk. Met nieuwe composities, verhalen en filmprojecties. Monks onorthodoxe pianobenadering inspireert een pool aan componisten om voor dit programma nieuw werk te schrijven van o.a. Frank Carlberg, Arend Niks, Jasper le Clercq, Dick de Graaf en Leonard Evers.
Zaterdag 8 maart
20:30 uur | LantarenVenster
