Bugge Wesseltoft

Je had midden jaren negentig de populaire nu-jazz formatie Saint Germain, die jazz naar de dansvloer bracht. Toentertijd vernieuwend, inmiddels is het gedegradeerd tot liftmuziek. De mix van elektronica en jazz (grooves/akkoorden/bezetting) werd een populair genre met ook succesvolle acts als Fila Brazilia en Jazzanova. Het genre heeft zich verder ontwikkeld naar een volledig elektronische variant. Laten we het future electronic jazz noemen, jazz voor hipsters, die met de duim onder de kin kunnen dansen op de spannende hyperritmes van Dimlite en Flying Lotus.

Ook de Noorse toetsenist Bugge Wesseltoft begaf en begeeft zich in de nu jazz, maar onderscheidt zich van vele genregenoten. Met zijn New Conception of Jazz cd’s (1997-2004) balanceerde hij op een rand van jazzexperiment en pompende house. Smaakvol en met kenmerkende klavierstijl: warme akkoorden, stiekeme humor, meerdimensionaal en vaak ook knetterend funky. Die persoonlijkheid maakt hem tijdlozer dan anderen. Hij richtte zijn eigen label op, Jazzland, een belangrijke voedingsbodem voor vele Noorse muzikanten.

Op zijn nieuwste plaat Songs speelt hij opvallend genoeg standards, akoestisch, in zijn eentje achter de vleugel. Dan blijkt hoe muzikaal Wesseltoft is. Het is een fijne plaat, met een zeer persoonlijke benadering van jazzklassiekers als Giant Steps en My Foolish Heart, gespeeld met die herkenbare luchtigheid en ruimte tussen en in de noten. Zijn visie klinkt op elke manier oorspronkelijk en bezit tegelijkertijd een aanstekelijke toegankelijkheid.

Tip: kijk eens op gubemusic.com, waar Wesseltoft een persoonlijke, altijd interessante selectie cd’s aanbiedt. Vaak al aangekondigd voor de officiële releasedatum.

Bugge Wesseltoft: Songs. Jazzland Recordings

www.jazzlandrec.com www.gubemusic.com

Paul Motian

In de liner notes uit de Japanse pianist Masabumi Kikuchi zijn verslagenheid over de plotselinge dood van drummer Paul Motian. Hij had hem nog bezocht in het ziekenhuis. Een uur lang praatten ze over nieuwe projecten, onwetend over de ernst van Motians ziekte (MDS). Drie weken later kreeg Kikuchi het overlijdensbericht. Sunrise was al opgenomen in 2009.

Motian behoort tot de belangrijkste drummers uit de jazzgeschiedenis, door zijn melodische benadering van het instrument, die een katalyserende werking had op misschien wel alle jazzdrummers vanaf dat moment. In het trio van Bill Evans (1959-1964) liet hij horen dat een drummer zich niet hoeft te beperken tot ritmische begeleiding. Het pianotrio kan ook ademen als geheel, de functieverdeling hoeft niet hiërarchisch te worden georganiseerd.

Op Sunrise klinkt zijn doorgeëvalueerde spel op een niveau waarin ritmische aspecten bijna helemaal zijn verdwenen. In doorvoelde improvisaties onderzoekt de drie-eenheid elkaars gedachten waarin eigenlijk zowel melodie en ritme er nauwelijks toedoen. Gedrieën weven ze verkennend een textuur met initiatieven die kunnen komen van piano, drums of bas (Thomas Morgan). Bandleider Kikuchi is hierin het meest dominant, ook dankzij zijn opmerkelijke beknelde gebrul op de achtergrond.

Masabumi Kikuchi Trio: Sunrise. ECM Records

www.ecmrecords.nl

Brad Mehldau

Hoewel pianist Brad Mehldau sinds midden jaren negentig een ongelooflijke populariteit kent (afgelopen maand nog stonden er dikke rijen tijdens de drie ruim van tevoren uitverkochte concertavonden in het Bimhuis), zullen sommigen hem veel minder als pionier beschouwen dan anderen. Misschien juist door die faam. Die mensen zien hem als een weliswaar technisch ongelooflijk vaardige jazzmuzikant, maar ook iemand die wel erg leunt op deze virtuositeit en weigert persoonlijke risico’s te nemen. Een muzikant die met zijn ongekende beheersing alle emoties kan toucheren, maar nergens daadwerkelijk in duikt, waardoor zijn muziek nooit de krochten van de ziel verbeeldt.

Hoe het ook moge zijn, met zijn Art of The Trio cd’s (1996-2001) gooide hij een bom op jazzland en sindsdien is hij voor vele conservatorium (piano)studenten het grote voorbeeld. Dit trio opereerde zo lenig en ook zo open naar andere genres toe, dat Mehldau voor vele muzikanten een openbaring was. En dan hebben we het nog niet eens over zijn fabuleuze tweehandigheid.

Mehldau heeft de laatste jaren minder aandacht besteedt aan zijn trio. Sinds de komst van Jeff Ballard voor Jorge Rossy (2005), verscheen er slechts één studioalbum van het trio. Nu dan eindelijk het vervolg. Het is een klasseplaat van een doorgewinterd gezelschap die hun nummers tot zeer volwassen hebben laten evalueren. Ballard is een stuk assertiever dan zijn voorganger en dat geeft het trio kracht. Ode bestaat uit enkel originals van Mehldaus hand die hij telkens opdroeg aan dingen en vooral mensen die hem inspireren. Van zijn eigen dromen, Michael Brecker en zijn vrouw Fleurine tot Aquaman (zijn cartoonheld). Mehldau klinkt in zijn vele noten luchtiger dan ooit, soms zit er zelfs een lichte funk verpakt in zijn composities. En uiteraard geregeld de typische popconstructies, vooral die toegankelijkheid met pakkende thema’s maken hem tot een jazzidool.

Brad Mehldau Trio: Ode. Nonesuch Records

www.bradmehldau.com www.nonesuch.com

John Zorn

Hij behoort al een jaar of dertig tot de grootste kwallen van de jazzwereld, en is tegelijkertijd hét genie. Hoeveel platen hij inmiddels op zijn naam heeft staan, niemand die het weet, maar het gaat richting een getal van vier cijfers. Zorn verbaasde met het gestoord gefragmenteerde Naked City project (1989) waarin western, grindcore en surf (plus tientallen andere genres) feilloos uitgevoerd naast elkaar staan. Ook de Joodse Klezmer invloeden vanaf de jaren negentig inspireerden vele muzikanten. Zorn bespeelt zelf de altsaxofoon, maar veel liever componeert hij en instrueert anderen. De muzikanten die hij om zich heen heeft zijn allen unieke persoonlijkheden die zelf vaak ook weer een school hebben gecreëerd. Denk aan Marc Ribot, Bill Frisell, Joey Baron en Dave Douglas.

Hij is een do-it-yourself muzikant/componist die lak heeft aan de hele cultuurindustrie en zijn grote woede lijkt te uiten in een gigantisch aantal projecten en platen. Wantrouwend geeft hij al lang geen interviews meer en met een grote middelvinger stelt hij geregeld de mafste eisen in ruil voor een concert. Normaal gesproken irritant arrogant, maar hij mag het.

Mount Analogue is geïnspireerd op de ideeën en muziek van de Armeense filosoof Georges Ivanovitch Gurdjieff, die leefde rond 1900. Volgens Gurdjieff is de mens onbewust en volgt hij slaafs opgelegde principes. Sommige muziek, zo ontdekt de filosoof tijdens zijn vele reizen, heeft een gewenste spirituele uitwerking. De plaat behoort tot de fraaiste uit het oeuvre van Zorn. Het heeft de romantische beeldende werking van de series Filmworks en The Dreamers, met de voor Zorn kenmerkende minimalpatronen. Maar denk ook aan latininvloeden en wat vervreemdende oervocalen. Het voelt mysterieus en veilig tegelijk, terwijl je constant op de hoede bent voor een onvoorziene sprong. De band van percussionist Cyro Baptista (Banquet of the Spirits) voert de muziek uit, met ook een grote rol voor vibrafonist Kenny Wollesen.

John Zorn: Mount Analogue. Tzadik

www.tzadik.com

Fred Frith

Gitarist/basgitarist/violist en zanger Fred Frith was bandlid van John Zorns eclectische Naked City (zie boven). Niet voor niets. Frith is een belangrijke wegbereider in de avant-garde rock en begonnen als folkmuzikant. Hij is de oprichter Henry Cow (1968-1978), de legendarische progressieve rockgroep die het podium deelde met the Velvet Underground, Captain Beefheart en Robert Wyatt. Politiek geëngageerd, en vooral vernieuwend in de experimentele samenkomst van rock en improvisatie. Frith brak als gitarist door in de geïmproviseerde muziekscene toen hij het prachtige Guitar Solos (1974) uitbracht en platen opnam met Brian Eno.

Dat hij ook componeert voor theater, film en dans is duidelijk in zijn laatste project, Cosa Brava. The Letter is het tweede album waarin je binnen zijn rijke fantasie van hot naar her wordt gesleurd. De felle overgangen tussen genres klinken agressiever dan de vorige plaat, waardoor het geheel verontrustender overkomt. Bijzondere rockstructuren, waarin de krijsende gitaarkleuren opboksen tegen een zeurende accordeon of felle viool, veranderen plotsklaps in nare bromstemmen. Vervolgens raak je vervreemd door de charmante vocalen van Frith of violiste Carla Kihlstedt.

Na het beluisteren van de cd zit je hoofd vol met prachtige taferelen, maar heerst tegelijk een gevoel van eenzaamheid en verwarring, omdat je geen idee hebt waar je nou eigenlijk naar hebt geluisterd. Frith voert je langs zeer schone werelden, maar penetreert ‘slechts’ de kern zonder context. Het laat je nadenken over de essentie en dat lijkt ook zijn doel. In de liner notes schrijft hij: ‘It’s been an exhilarating journey, and I still have no idea where we’re going. In the end it doesn’t seem that important.’

Cosa Brava: The Letter. Intakt Records

www.fredfrith.com www.intaktrec.ch